معرفی کتاب «اقلیم خاطرات»
معرفی کتاب «اقلیم خاطرات»
در حال حاضر در حال مطالعه یکی از منحصر به فرد ترین و زیباترین و جامع ترین کتابهای نوشته شده درباره زندگی حضرت امام خمینی و همسر و فرزندان و خانواده ایشان هستم. عنوان کتاب «اقلیم خاطرات» است. کتاب واقعا بی نظیری است.
نویسنده این کتاب خانم فاطمه طباطبایی، همسر سید احمد خمینی، فرزند حضرت امام خمینی (ره) می باشد. این کتاب توسط نگارنده به بانو خدیجه ثقفی، همسر امام خمینی (ره) تقدیم شده است.
آنچه این اثر را بدیع و خواندنی کرده، عبارت است از نوع نگاه زنانه به بزرگ ترین رویدادهای کشور در دوره مورد نظر که در عین حال نگاهی از درون است و نگارشی که متاثر از تیزبینی ها و دقت نظر زنانه است و چه بسا اگر مشاهده گر یک مرد بود، به دلیل نداشتن حساسیت های زنانه به ثبت و درج این وقایع همت نمی گماشت.
همچنین اطلاعات منحصر به فردی که تنها از اندرونی بیت امام و نزدیکان او قابل دریافت است و می تواند در یک مطالعه همه جانبه نقاط ابهام را برطرف کند و نیز دریافت اطلاعات ضمنی و فرعی در ارتباط با کشورهای دیگری چون عراق و لبنان و نیز شخصیت شناسی و علم رجال افزون بر صداقت کلام و روانی قلم نگارنده بخشی از ویژگی هایی است که اقلیم خاطرات را کتابی خواندنی و قابل استفاده کرده است و در این ارتباط نمی توان از موقعیت و وزن و اهمیت ناشر کتاب که واجد جایگاهی پژوهشی است، در قابل استناد کردن اثر چشم پوشی کرد.
اقلیم خاطرات در هشت فصل نگارش شده که هر یک در پایان پی نوشت هایی برای توضیح و تفسیر بیشتر پیرامون اشخاص، اماکن و ابنیه، آثار و تالیفات، نامه ها و پیام ها، تبارنامه ها و وقایع تاریخی ذکرشده در آن فصل دارد و این علاوه بر پاورقی هاست که توضیحات محدود تر برای وضوح و شفافیت مطلب، در آن ها آمده است. در پایان کتاب نیز خواننده می تواند در صورت نیاز از نمایه اشخاص، مکان ها، کتاب ها و نشریات و نمایه نهاد ها، حزب ها و گروه ها استفاده کند.
فصل اول کتاب به دوران نوجوانی نگارنده و نحوه آشنایی با خانواده همسرآینده اش و مراسم خواستگاری اختصاص دارد در فصل دوم خانواده نگارنده توسط او معرفی می شوند.
فصل سوم به شرح روزهای زیبای عمر عروس امام اختصاص دارد که از هنگام پذیرش خواستگاری تا مراسم ازدواج و شروع زندگی مشترک و پس از آن تا آغاز مادری او و دوران کودکی نخستین نوه پسری مرجع تقلید تبعیدی ادامه می یابد. چهارمین فصل کتاب، شامل شرح سفر به نجف و نخستین دیدار عروس و پدرشوهر است که علاوه بر نکات تاریخی دقیق و شرح خاطراتی از همسر امام و نیز خود ایشان، در عین حال گزارش های ارزشمندی از ویژگی های رفتاری امام راحل و نیز همسر ایشان دارد.
فصل پنجم که مربوط به دوران بازگشت به ایران است، علاوه بر معرفی گروهی از نام آوران و همرزمان سیداحمد خمینی، حاوی اطلاعات جالبی درباره خانواده همسرامام و نحوه آشنایی ایشان با همسرشان و مراسم ازدواج و نحوه زیست آنان است که از قول بانو خدیجه ثقفی همسر مکرم امام بیان شده است.
از وقایع مهم ذکر شده در فصل ششم «شهادت حاج آقا مصطفی» است و تحولاتی که در ایران رخ می دهد و نیز مشکلاتی که برای ادامه اقامت امام در نجف توسط دولت بعث عراق پیش می آید و بالاخره سفر پرماجرای ایشان به پاریس و در فصل هفتم شرح روزهای انقلاب در قم و تهران است و احساس خطر جدی رژیم پهلوی و متعاقب آن تغییر دولت و شرح تولد فرزند دوم نگارنده در غیبت پدر و دلتنگی های این خانواده کوچک نیز در همین فصل آمده است و بالاخره فصل هشتم به وقایع دوران اقامت امام در نوفل لوشاتو اختصاص دارد و مجموعه دیدار ها و ملاقات ها و پیام های ایشان و تشکیل شورای انقلاب و بالاخره فرار شاه از ایران و بازگشت امام خمینی (ره) به وطن با استقبال شکوه مند مردم ایران.
همچنین لازم به یادآوری است که نگارنده موقعیت خود را در مقام ثبت کننده وقایع زمانش، در پیش گفتار اینگونه شرح می دهد:
«... در دورانی زندگی کردم که توانستم شاهد رویدادهای بزرگ و اشخاص سترگی باشم که نام و یاد آن ها هرگز از حافظه تاریخ محو نمی شود. افرادی که با خدا زیستن و جز او ندیدن را تجربه کردند و به همگان آموختند که در دوره کثرت زدگی و کمرنگ شدن معنویت می توان به گونه دیگر اندیشید و خدا را همواره در راس حقیقت که نه، در عین حقیقت دید و همچنان از بار مسوولیت و کمک به خلق شانه خالی نکرد. کسانی که طعم تلخ ملامت در راه معشوق را چشیدند و دم از «اللهم ارزقنی حلاوه محبتک» فرو نبستند. لحظات سخت ملامت و شکنجه از خدا بی خبران و دل به دنیا سپردگان را تحمل کردند و کمتر از آنی دل از معبود و راه وصال او باز نگرفتند. من نیز اعتراف می کنم که اگر حقیقت را نچشیدم، شاهد لذت ها و شرب مدام برخی از نام آوران سرزمینم بودم و توانستم هرچند با ضعف و نقصان، آینه وار پنجره برابر دیدگان شما بگشایم و ...»
و در اهمیت تاریخ شفاهی که سرچشمه تمام تاریخ نگاری هاست و قدمتی دیرینه دارد سخن می راند و برای تبری جستن از تعصبات و کاستی ها و ضعف های ویژه تاریخ شفاهی، تاکید می دارد که از تحلیل خودداری کرده و با توجه به الزاماتی که در ذیل خواهد آمد، صرفا به ذکر وقایع پرداخته است. نگارنده معرفی خاندان خود را به دلیل اثربخشی آنان در روند اصلاح جریان اجتماعی ایران می داند و علت استفاده از اسناد و تصاویر و پی نوشت ها را نیز برای سهولت کار تاریخ نگاران، پژوهشگران و مستند سازان بیان می کند.
الزاماتی که در خلق این اثر به آن ها توجه شده است، عبارتند از:
- تطبیق نقل ها با اسناد مرتبط و اقوال دیگران برای مصون ماندن از خطا.
- خودداری از ارایه تحلیل و نقل آنچه نسبت به آن اطمینان وجود نداشته است.
- دوری از حب و بغض ها در نقل روایات تاریخی و رعایت رسالت خاطره نویسی با وجود عشق عمیق به برخی شخصیت های مورد اشاره.
- نقل حوادث و وقایع با توجه به شرایط همان زمان بدون در نظر گرفتن شرایط و ارزش های امروز.
