«اهمیت و ارزش ایمان چه کسانی بیشتر است؟»
در تفسیر برهان از نهج البیان روایت کرده که رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود:
کدام یک از خلایق ایمانشان حیرت انگیزتر است؟
گفتند: ملائکه.
فرمود: ملائکه خود در نزد پروردگارند، جهت ندارد که ایمان نداشته باشند.
گفتند: انبیاء (علیهم السلام).
فرمود: انبیاء هم مورد وحى خداى تعالى هستند، با این حال ایمان آوردنشان خیلى مهم نیست.
«خطبة زیبای پیامبر اکرم (ص) قبل از جنگ تبوک»
اى مردم! راست ترین گفتارها کتاب خدا و سزاوارترین سفارشات تقوا و بهترین ملتها ملت ابراهیم و نیکوترین سنت ها سنت محمد و شریف ترین سخنان ذکر خدا و بهترین داستانها همین قرآن است. و نیکوترین امور سنتهاى ثابت و پا بر جاست و بدترین امور، امور نو ظهور و تازه درآمده است. و نیکوترین هدایت هدایت انبیاء و شریف ترین کشته شدگان آنهایند که در راه خدا شهید شده باشند و تاریک ترین کوریها کورى ضلالت بعد از هدایت و بهترین کارها آن کارى است که نافع تر باشد.
بهترین هدایتها آن هدایتى است که پیروى گردد و بدترین کوریها کورى دل است. دست بالا (دهنده ) بهتر از دست پائین (گیرنده) است. خواسته اى که کم و به قدر کفاف باشد بهتر از آن خواسته اى است که زیاد و بازدارنده از یاد خدا باشد. بدترین معذرتها معذرت در دم مرگ و بدترین ندامتها ندامت در روز قیامت است.
«پاسخ پیامبر (ص) به ادعای عمر بن خطاب»
و در الدر المنثور است که احمد و بخارى از عبد الله بن هشام روایت کرده اند که گفت:
ما با رسول خدا (صلى الله علیه و آله) بودیم، حضرت دست عمر بن خطاب را گرفته بود، عمر گفت: یا رسول الله! به خدا سوگند تو در دل من از هر چیز دیگرى غیر از جانم محبوب ترى.
حضرت فرمود:
«نحوة حضور خاص حضرت محمد (ص) در این تاریخ»
در الدر المنثور است که احمد، بخارى، مسلم و نسائى از ابى موسى روایت کرده اند که گفت:
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود:
مثل هدایت و علمى که خداوند مرا بدان مبعوث فرمود مثل باران شدیدى است که در سرزمینى ببارد،
قسمتى از آن زمین، آب را در خود فرو برد و در نتیجه گیاهان بسیار برویاند،
قسمتى دیگر که بایر است آب را در خود نگهداشته و مردم از آن آب نوشیده و سیراب شوند و با آن زراعت خود را نیز مشروب سازند،
قسمتى دیگر بلندى ها و کوه هاى سنگى است که نه آب را در خود نگهدارى و ذخیره مى کند و نه گیاهى در خود مى رویاند.
مردم نسبت به دین من نیز سه طایفه اند:
پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم):
«قلم بر سعادت کسى که ایمان آورده و تقوای الهی پیشه ساخته خشکیده است.»
(شرح: از قضاها و تقدیرات حتمی خداوند بر همه مومنانی که خود را با تقوای الهی حفظ می نمایند این است که آنها را سعادتمند خواهد نمود.)
«تفسیر المیزان. جلد ۸. بحث روایی آیات ۲۶ الی ۳۶ سوره اعراف»
«جایگاه پیامبر در نسبتهای مختلف انسانی» (۲)
«جایگاه تفسیر انفسی نسبت به تفسیر آفاقی»
«معنای فتح مبین بر قلب پیامبر (ص)»
و در الدرالمنثور است که ابن ابى الدنیا در کتاب امل و ابن ابى حاتم و بیهقى در کتاب شعب از ابى سعید خدرى روایت کرده اند که گفت:
اسامة بن زید غلام نوزادى را به نسیه به مدت یک ماه به صد دینار خرید و من خود شنیدم که رسول خدا (صلى الله علیه وآله و سلم) مى فرمود:
آیا از اسامه عجب ندارید که نوزادى را به مدت یک ماه خریدارى نموده؟ مگر او مى داند که تا یک ماه دیگر زنده است، و مى تواند بدهیش را بپردازد، راستى چه آرزوى درازى؟ سوگند به کسى که جان من در دست او است هیچ وقت نشده که من چشم باز کنم و خیال کنم که مى توانم دوباره مژه بر هم نهم و قبل از بر هم نهادن پلک چشمم از دنیا نمی روم، و هیچ وقت نشده که به طرفى نگاه بیندازم و خیال کنم که مى توانم چشمم را قبل از آنکه قبض روحم کنند بجاى خود برگردانم، و هیچ نشده که لقمه اى در دهن بگذارم و پندارم که می توانم قبل از آنکه قبض روحم کنند آن را فروبرم.
«بررسی برده داری در تاریخ»
«قسمت چهارم: رفتار و سیره اسلام دربارة بردگان»
رفتار و سیره اسلام درباره غلامان و کنیزان چگونه است؟
بعد از آنکه بردگى بر غلام و یا کنیزى مستقر گردید آن غلام و کنیز «ملک یمین» شده و تمامى منافع عملش براى غیر خواهد شد، و در مقابل:
۱. هزینه زندگیش بر عهده مالکش خواهد بود،
۲. اسلام سفارش کرده که مولا با عبد خود معامله پدر و فرزندى نموده
۳. او را یکى از اهل بیت خود حساب کنند،
۴. بین او و آنان در لوازم و احتیاجات زندگى فرق نگذارد،
«سایر سنن و آداب پیامبر اکرم (ص)»
و در کتاب قرب الاسناد از حسین بن طریف از حسین بن علوان از جعفر از پدربزرگوارش (علیه السلام) نقل کرده که فرمود: روزى حسن بن على (علیهماالسلام) با اصحاب خود نشسته بودند که ناگاه جنازه اى را عبور دادند، بعضى از اصحاب آن حضرت برخاسته به مشایعت آن جنازه رفتند ولى آن حضرت برنخاست، وقتى جنازه را بردند بعضى به آن حضرت عرض کردند چرا شما برنخاستید، خدا شما را عاقبت دهد با اینکه رسول خدا (صلى الله علیه و آله) هر وقت مى دید جنازه اى را مى برند برمى خاست، حسن بن على (علیهماالسلام) فرمود: رسول خدا (صلى الله علیه و آله) فقط یکبار براى جنازه برخاست آن هم روزى بود که جنازه مردى یهودى را مى بردند و راه عبور هم تنگ بود و آن حضرت نمى توانست از راه جنازه به کنارى برود، از روى ناچارى برخاست، براى اینکه نمى خواست جنازه بالاى سرش باشد.
«آداب پیامبر اکرم (ص) در قرائت قرآن»
و از جمله آداب آن حضرت درباره قرائت قرآن و دعا آن است که شیخ در کتاب مجالس به سند خود از ابى الدنیا از امیرالمؤ منین (علیه السلام) نقل کرده که فرمود: رسول خدا (صلى الله علیه و آله) هیچ امرى او را از تلاوت قرآن باز نمى داشت مگر جنابت.
«آداب روزه گرفتن پیامبر اکرم (ص)»
«آداب پیامبر اکرم (ص) در نماز»
«قسمت سوم»
در کتاب احیاء العلوم آمده: رسول خدا (صلى الله علیه و آله) هیچ وقت در نماز کسى به خدمتش نمى آمد و در کنارش نمى نشست مگر اینکه براى خاطر او نماز را کوتاه مى کرد و متوجه او مى شد و مى فرمود: آیا حاجتى دارى؟ پس از آنکه حاجت او را برمى آورد مجددا به نماز مى ایستاد.
«آداب پیامبر اکرم (ص) در نماز»
«قسمت دوم»
و در کافى به سند خود از یزید بن خلیفه نقل کرده که گفت: خدمت حضرت صادق (علیه السلام) عرض کردم: عمر بن حنظله درباره اوقات نمازها از شما براى ما مطالبى نقل کرده؟ حضرت فرمود، او بر ما دروغ نمى بندد، عرض کردم عمر بن حنظله مى گوید: وقت مغرب موقعى است که جرم آفتاب پنهان شود، چیزى که هست رسول خدا (صلى الله علیه و آله) در مسافرتها زمانى که با شتاب راه مى پیمود، نماز مغرب را تاخیر مى انداخت و آن را با نماز عشا مى خواند، امام فرمود: عمر بن حنظله درست گفته.
«آداب پیامبر اکرم (ص) در نماز»
«قسمت اول»
و نیز در کافى به سند خود از حنان نقل کرده که گفت: عمرو بن حریث از امام صادق (علیه السلام) - در حالى که من هم نشسته بودم - پرسید: فدایت شوم مرا از نماز رسول خدا (صلى الله علیه و آله) خبر ده ، حضرت فرمود: رسول خدا هشت رکعت نافله ظهر و چهار رکعت ظهر و هشت رکعت نافله عصر و چهار رکعت نماز عصر و سه رکعت مغرب و چهار رکعت نافله آن و چهار رکعت عشا و هشت رکعت نافله شب و سه رکعت وتر و دو رکعت نافله فجر و دو رکعت نماز صبح مى خواند، عرض کردم ، فدایت شوم اگر من بتوانم بیشتر از اینها نماز بخوانم خداوند مرا بخواندن نماز زیاد عذاب مى کند؟ فرمود نه ، و لیکن تو را عذاب مى کند به ترک سنت رسول خدا (صلى الله علیه و آله).
علامه طباطبایی:
از این روایت استفاده مى شود که: دو رکعت نماز نشسته بعد از عشا یعنى «عتمه» جزو پنجاه رکعت نماز یومیه نیست
آداب پیامبر اکرم (ص) در وضو و غسل»
و از جمله آداب آن حضرت که آن را در وضو و غسل رعایت مى کرد که قطب در آیات الاحکام آن را از سلیمان بن بریده از پدرش نقل کرده که گفت: رسول خدا (صلى الله علیه و آله) براى هر نمازى وضویى مى گرفت تا آنکه سال فتح مکه فرا رسید، از آن به بعد براى خواندن چند نماز به یک وضو اکتفا مى کرد، عمر پرسید یا رسول الله (صلى الله علیه و آله) مى بینم کارى کردى که تاکنون نکرده بودى؟ فرمود: متوجهم و عمدا چنین مى کنم.
«آداب پیامبر اکرم (ص) در خوردنیها و آشامیدنی ها»
«قسمت دوم»
و در کافى به سند خود از ابن قداح از ابى عبدالله (علیه السلام) نقل کرده که فرمود: رسول خدا (صلى الله علیه و آله) وقتى با گروهى غذا میل مى فرمود، اولین کسى بود که دست به غذا مى برد و آخرین کس بود که دست برمی داشت و چنین مى کرد تا همه مردم غذا بخورند و خجالت نکشند.
و نیز در کافى به سند خو د از محمد بن مسلم از ابى جعفر (علیه السلام) نقل کرده که فرمود: امیرالمؤ منین (علیه السلام) فرموده: شام انبیاء بعد از نماز عشا بوده شما هم شام خوردن را ترک نکنید که باعث خرابى بدن است.
«آداب پیامبر اکرم (ص) در خوردنیها و آشامیدنی ها»
«قسمت اول»
«آداب پیامبر اکرم (ص) در سفر»
و از جمله آداب آن حضرت در سفر - به طورى که در فقیه به سند خود از عبد الله سنان از ابى جعفر (علیه السلام ) نقل کرده - این بود که:
آن جناب بیشتر در روز پنج شنبه مسافرت مى کرد.
«سنن و آداب پیامبر اکرم (ص) در لباس و پوشاک»
رسول خدا (صلى الله علیه و آله) هر قسم لباسى که برایش فراهم می شد مى پوشید، چه لنگ ، چه عبا، چه پیراهن، چه جبه و امثال آن، و از لباس سبز رنگ خوشش مى آمد، و بیشتر لباس سفید مى پوشید و مى فرمود: زنده هاى خود را سفید بپوشانید و مرده هاى خود را هم در آن کفن کنید، و بیشتر اوقات قبائى را که در جوف آن لایه داشت مى پوشید، چه در جنگ و چه در غیر آن، و براى آن حضرت قبائى بود از سندس که وقتى آن را مى پوشید از شدت سفیدى به زیبائیش افزوده مى شد، و تمامى لباسهایش تا پشت پایش بلند بود، و ازار را روى همه لباسها مى پوشید و آن تا نصف ساق پایش بود.
«سنن و آداب پیامبر اکرم (ص) در امر نظافت»
حضرت على (علیه السلام) فرمود:
رسول خدا (صلى الله علیه و آله) همیشه موى خود را شانه می زد و اغلب با آب شانه مى کرد و مى فرمود: آب براى خوشبو کردن مومن کافى است.
رسول خدا (صلى الله علیه و آله) فرمود: مجوس ریش خود را تراشیده و سبیل خود را کلفت مى کنند و ما سبیل خود را کوتاه کرده و ریش خود را وامى گذاریم. (۲)
«سنن و آداب پیامبر اکرم (ص) در معاشرت با مردم (قسمت سوم)»
به آن خدائى که رسول الله (صلى الله علیه و آله) را به حق مبعوث کرد، هیچگاه نشد که مرا در کارى که کردم و او را خوش نیامد عتاب کرده باشد که چرا چنین کردى، نه تنها آن جناب مرا مورد عتاب قرار نداد بلکه اگر هم زوجات او مرا ملامت مى کردند مى فرمود متعرضش نشوید مقدر چنین بوده. (۱)
«سنن و آداب پیامبر اکرم (ص) در معاشرت با مردم (قسمت دوم)»
امام صادق (علیه السلام) نقل کرده که فرمود: رسول خدا (صلى الله علیه و آله) نگاه هاى زیر چشمى خود را در بین اصحابش به طور مساوى تقسیم کرده بود به این معنا که به تمام آنان به یک جور نظر مى انداخت و همه را به یک چشم مى دید. (۱)
«سنن و آداب پیامبر اکرم (ص) در معاشرت با مردم (قسمت اول)»
رسول خدا (صلى الله علیه و آله) لباس خود را خودش وصله مى زد، و کفش خود را خود مى دوخت ، و گوسفند خود را مى دوشید، و با بردگان هم غذا مى شد، و بر زمین مى نشست و بر دراز گوش سوار مى شد و دیگرى را هم پشت سر خود بر آن سوار مى کرد، و حیا مانعش نمى شد از اینکه مایحتاج خود را خودش از بازار تهیه کرده به سوى اهل خانه اش ببرد، به توانگران و فقرا دست مى داد و دست خود را نمى کشید تا طرف دست خود را بکشد، به هر کس مى رسید چه توانگر و چه درویش و چه کوچک و چه بزرگ سلام می داد، و اگر چیزى تعارفش مى کردند آن را تحقیر نمى کرد اگر چه یک خرماى پوسیده بود،
«سخاوت حضرت محمد (ص) و توجه ایشان به امر نیازمندان»
غزالى می گوید: رسول خدا (صلى الله علیه و آله) سخى ترین مردم بود، بطورى که هیچ وقت درهم و دینارى نزدش نمى ماند، حتى اگر وقتى چیزى نزدش زیادى مى ماند و تا شب کسى را نمى یافت که آن را به او بدهد، به خانه نمى رفت تا ذمه خود را از آن برى سازد و آن را به محتاجى برساند، و از آنچه خدا روزیش مى کرد بیش از آذوقه یک سال از خرما و جوى که در دسترس بود براى خود ذخیره نمى کرد و مابقى را در راه خدا صرف مى کرد، کسى از آن جناب چیزى درخواست نمى کرد مگر اینکه آن حضرت حاجتش را هر چه بود برآورده مى نمود، و همچنین مى داد تا آنکه نوبت مى رسید به غذاى ذخیره یکساله اش از آن هم ایثار مى فرمود، و بسیار اتفاق مى افتاد که قبل از گذشتن یک سال قوت خود را انفاق کرده و اگر چیز دیگرى عایدش نمى شد خود محتاج شده بود.
حضرت على (علیه السلام) فرمود:
رسول خدا (صلى الله علیه و آله) از خوف خداى عزوجل آنقدر مى گریست که سجاده و مصلایش از اشک چشم او تر مى شد، با اینکه جرم و گناهى هم نداشت. (۱)
«حضرت فاطمه (سلام الله علیها) مقصد خلقت»
به روایت «یا احمد لولاک لما خلقت الافلاک و لولا علی لما خلقتک و لولا فاطمه لما خلقتکما»
«ای احمد (ص) اگر تو نبودی افلاک را خلق نمی‌کردم و اگر علی (ع) نبود تو را خلق نمی‌کردم و اگر فاطمه (س) نبود شما دو نفر را خلق نمی‌کردم.»
از نظر معرفتی چگونه باید نگاه کرد؟ آیا به این معناست که مقام حضرت فاطمه زهرا (س) از پیامبر (ص) و امیرالمومنین (ع) بالاتر است؟
پاسخ استاد اصغر طاهرزاده:
خداوند در آیه ۶۷ سوره مائده می فرماید: «ان الله لا یهدى القوم الکافرین» مبنی بر اینکه خداوند قوم کفار را هدایت نمى کند، آیا این جمله منافى سراپاى قرآن و مخالف صریح عقل نیست؟! خداوندى که خود تمامى وسایل هدایت را که یکى از آنها فرستادن انبیا و کتابهاى آسمانى است فراهم فرموده، آیا معقول است همین خداى مهربان از طرفى به انبیاى خود اصرار بورزد که بندگان مرا به خدایشان آشنا کنید و از طرفى خودش بفرماید: خداوند کفار را هدایت نمى کند مگر اینکه حجت خالص بر آنها تمام شود؟! و آیا جز این است که ما به چشم خود مى بینیم که خداوند کفار را یکى پس از دیگرى هدایت مى کند؟!
پاسخ علامه طباطبایی:
