کیفیت نماز پیامبر (ص) قبل از تشریع آیات مربوط به نماز چگونه بوده است؟
از طرفی می دانیم که تشریع نماز و چگونگی خواندن نماز بر پیامبر (ص) در شب معراج صورت گرفته و به موضوع معراج پیامبر هم در سوره اسراء اشاره شده و از طرفی سوره اسراء در اواخر حضور پیامبر (ص) در مکه نازل شده و پنجاهمین سوره نازل شده از طرف خداست. پس چگونه است که در سوره «علق» که اولین سوره نازل شده بر پیامبر (ص) است این آیات آماده: «أَرَأَیْتَ الَّذِی یَنْهَى * عَبْدًا إِذَا صَلَّى» «آیا دیدى آن کس را که باز مى داشت * بنده اى را آنگاه که نماز مى گزارد» که اشاره دارد به کسی که مانع از نماز خواندن پیامبر (ص) می شده؟ مگر در زمان نزول سوره «علق» نماز وجود داشته که پیامبر (ص) مشغول خواندن نماز بوده اند در حالی که دستور خواندن نماز و چگونگی آن در شب معراج بر پیامبر نازل شد؟
پاسخ از تفسیر المیزان علامه طباطبایی:
بر مبنای این فرض که سوره «علق» اولین سوره نازل شده از قرآن باشد، و نیز بنا بر اینکه از اول تا به آخر سوره یکباره نازل شده باشد، سیاق این آیات دلالت دارد بر اینکه رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلم) قبل از نزول قرآن نماز مى خوانده، و همین معنا دلالت دارد بر اینکه آن جناب قبل از رسیدنش به مقام رسالت با نزول قرآن، یعنى قبل از حادثه بعثت از انبیا بوده.
ولى بعضى گفته اند که : نماز قبل از بعثت آن جناب نماز واجب نبوده، و به طورى که از اخبار بر مى آید نمازهاى واجب در شب معراج واجب شده، و در سوره اسراء فرموده :
«اقم الصلوه لدلوک الشمس الى غسق اللیل و قرآن الفجر«
اما این سخن درست نیست، براى اینکه آنچه از داستان شب معراج مسلم است، و روایات معراج بر آن دلالت دارد، تنها این است که نمازهاى پنجگانه یومیه در آن شب با شکل خاص خود یعنى دو رکعت دو رکعت واجب شد، و هیچ دلالتى ندارد بر اینکه قبل از آن شب به صورت دیگر تشریع نشده بود، بلکه در بسیارى از آیات سوره هاى مکى و از آن جمله سوره هایى که قبل از سوره اسراء نازل شده، نظیر سوره مدثر و مزمل و غیر آن دو سخن از نماز کرده، و به تعبیرهایى مختلف از آن یاد نموده، هر چند که کیفیت آن را ذکر نکرده، اما اینقدر هست که نمازهاى قبل از معراج مشتمل بر مقدارى تلاوت قرآن و نیز مشتمل بر سجده بوده.
و در بعضى از روایات هم آمده که رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلم) در اوایل بعثت با خدیجه و على (علیهما السلم) نماز مى خواند، در این روایات هم نیامده که نماز آن روز به چه صورت بوده.
