چرا متوجه ضعف‌های خود نیستیم؟

«چرا متوجة ضعفهای خود نیستیم؟»

 

امام باقر علیه السّلام فرمود:

محمد بن شهاب زُهَرى خدمت امام سجاد علیه السّلام رسید در حالى که محزون و گرفته بود، امام علیه السّلام به او فرمود: چرا محزون مى‌‏باشى، گفت: «یا ابن رسول اللَّه حسودان بر من حسد مى‌‏برند از این رو محزون هستم، آنها در مال من طمع کرده ‏اند و نعمت‏هاى مرا کفران مى‏‌کنند و نیکیهاى مرا فراموش نموده‏ اند.»

امام سجاد علیه السّلام فرمودند:

«زبان خود را نگهدار تا همه را بطرف خود جلب کنى،»

زُهَرى عرض کرد: «یا ابن رسول اللَّه من به آنها احسان مى‏‌کنم ولى گاهى از زبان من کلامى بدون قصد گفته مى‏‌شود»

امام فرمود:

همان متوجه باش که خودپسندى نکنى، و سخنى از زبانت بیرون نیاید که بعد نتوانى آن را انکار کنى و یا معذرت خواهى بکنى.

شما بدانید اگر سخنى از زبانت بیرون شد و کسى از شما ناراحت گردید دیگر عذرخواهى و پوزش نمى‌‏تواند دل او را آرام کند و رفع کدورت نماید، اى زهرى هر کس عقلش کامل نبود نابودیش آسان خواهد بود.

اى زهرى! چرا نمى‏‌خواهى همه مسلمانان را مانند خانواده ‏ات بدانى، باید متوجه باشى که بزرگان آنها پدرت هستند و کوچک‏ها فرزند شما مى‏‌باشند، و جوان‏ها برادرت هستند، اگر این چنین بدانى به کدام شخص ظلم مى‏‌کنى و یا به کدام یک نفرین مى‏‌نمائى، و یا مى‏‌خواهى پرده کدام یک از آنها را پاره سازى. اگر ابلیس لعنة اللَّه علیه به تو تلقین کرد که تو را بر دیگران فضیلتى هست و تو بر سایر مسلمانان فضیلت دارى، تو خود در اینجا توجه کن اگر شخصى از تو بزرگتر است بگو او از من چند سال بزرگ است و بیش از من عمل صالح دارد و ایمان او هم از من بهتر است و لذا او بر من فضیلت دارد.

اما اگر شخصى از شما کوچک‏تر است بگو او از من کمتر معصیت کرده از این رو از من بهتر خواهد بود و اگر با تو همسال است بگو من در گناهان خود و آلودگیم یقین دارم ولى نسبت به او در شک مى‌‏باشم، پس چرا اکنون یقین خود را بگذارم و به شک عمل کنم.

اگر مشاهده مى‌‏کنى که مسلمانان تو را تعظیم مى‏‌کنند و به تو احترام مى‏‌گذارند، بگو این چیزى است که آنها از من دیده‏ اند، اگر مشاهده کردى آنها به تو ظلم مى‏‌کنند و یا اعتنائى به شما ندارند بگو این بخاطر گناهى است که مرتکب شده‏ ام.

اى زهرى! تو اگر این چنین شکر کنى و این گونه با آنها برخورد کنى خداوند زندگى شما را لذت‏بخش و خوشگوار مى‏‌کند و دوستانت را زیاد مى‏‌گرداند، و دشمنانت را کم مى‏‌سازد، و از محبت آنها برخوردار مى‏‌گردى و خوشحال مى‏‌شوى، و از جفاى آنها دلتنگ نمى‏‌گردى. بدان که گرامى‏ ترین مردم آن کسى است که خیرش بر آنها جریان داشته باشد و او از مردم بى ‏نیازى حاصل کند و عفیف باشد و بعد از این آن انسانى بزرگوار و شریف است که عفت بخرج دهد و دست نیاز بطرف کسى دراز نکند و به تو نیازمند باشد.

مردمان دنیا به مال و ثروت علاقه دارند و به آن عشق مى‌‏ورزند و هر کس در امور مالى مزاحم آنها نشود به او احترام مى‏‌کنند، این چنین شخصى که چشم به مال و ثروت دیگران ندارد و با عزّت زندگى مى‌‏کند معزز و محترم مى‌‏باشد.

---

پی نوشت:

قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ الْبَاقِرُ ع دَخَلَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ مُسْلِمِ بْنِ شِهَابٍ الزُّهْرِیُّ عَلَى عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ زَیْنِ الْعَابِدِینَ ع وَ هُوَ کَئِیبٌ حَزِینٌ فَقَالَ لَهُ زَیْنُ الْعَابِدِینَ مَا بَالُکَ مَهْمُوماً مَغْمُوماً قَالَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ هُمُومٌ وَ غُمُومٌ تَتَوَالَى عَلَیَّ لِمَا امْتُحِنْتُ بِهِ مِنْ جِهَةِ حُسَّادِ نِعْمَتِی وَ الطَّامِعِینَ فِیَّ  وَ مِمَّنْ أَرْجُوهُ وَ مِمَّنْ أَحْسَنْتُ إِلَیْهِ فَیُخْلِفُ ظَنِّی فَقَالَ لَهُ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ زَیْنُ الْعَابِدِینَ ع احْفَظْ لِسَانَکَ تَمْلِکْ بِهِ إِخْوَانَکَ قَالَ الزُّهْرِیُّ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنِّی أُحْسِنُ إِلَیْهِمْ بِمَا یَبْدُرُ مِنْ کَلَامِی قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع هَیْهَاتَ هَیْهَاتَ إِیَّاکَ وَ أَنْ تُعْجَبَ مِنْ نَفْسِکَ بِذَلِکَ وَ إِیَّاکَ أَنْ تَتَکَلَّمَ بِمَا یَسْبِقُ إِلَى الْقُلُوبِ إِنْکَارُهُ وَ إِنْ کَانَ عِنْدَکَ اعْتِذَارُهُ فَلَیْسَ کُلُّ مَنْ تُسْمِعُهُ نُکْراً یُمْکِنُکَ لِأَنْ تُوَسِّعَهُ عُذْراً ثُمَّ قَالَ یَا زُهْرِیُّ مَنْ لَمْ یَکُنْ عَقْلُهُ أَکْمَلَ مَا فِیهِ کَانَ هَلَاکُهُ مِنْ أَیْسَرِمَا فِیهِ ثُمَّ قَالَ یَا زُهْرِیُّ وَ مَا عَلَیْکَ أَنْ تَجْعَلَ الْمُسْلِمِینَ مِنْکَ بِمَنْزِلَةِ أَهْلِ بَیْتِکَ فَتَجْعَلَ کَبِیرَهُمْ بِمَنْزِلَةِ وَالِدِکَ وَ تَجْعَلَ صَغِیرَهُمْ بِمَنْزِلَةِ وَلَدِکَ وَ تَجْعَلَ تِرْبَکَ مِنْهُمْ بِمَنْزِلَةِ أَخِیکَ فَأَیَّ هَؤُلَاءِ تُحِبُّ أَنْ تَظْلِمَ وَ أَیُّ هَؤُلَاءِ تُحِبُّ أَنْ تَدْعُوَ عَلَیْهِ وَ أَیُّ هَؤُلَاءِ تُحِبُّ أَنْ تَهْتِکَ سِتْرَهُ وَ إِنْ عَرَضَ لَکَ إِبْلِیسُ لَعَنَهُ اللَّهُ بِأَنَّ لَکَ فَضْلًا عَلَى أَحَدٍ مِنْ أَهْلِ الْقِبْلَةِ فَانْظُرْ إِنْ کَانَ أَکْبَرَ مِنْکَ فَقُلْ قَدْ سَبَقَنِی بِالْإِیمَانِ وَ الْعَمَلِ الصَّالِحِ فَهُوَ خَیْرٌ مِنِّی وَ إِنْ کَانَ أَصْغَرَ مِنْکَ فَقُلْ قَدْ سَبَقْتُهُ بِالْمَعَاصِی وَ الذُّنُوبِ فَهُوَ خَیْرٌ مِنِّی وَ إِنْ کَانَ تِرْبَکَ فَقُلْ أَنَا عَلَى یَقِینٍ مِنْ ذَنْبِی وَ فِی شَکٍّ مِنْ أَمْرِهِ فَمَا لِی أَدَعُ یَقِینِی بِشَکِّی وَ إِنْ رَأَیْتَ الْمُسْلِمِینَ یُعَظِّمُونَکَ وَ یُوَقِّرُونَکَ وَ یُبَجِّلُونَکَ فَقُلْ هَذَا فَضْلٌ أَخَذُوا بِهِ وَ إِنْ رَأَیْتَ مِنْهُمْ جَفَاءً وَ انْقِبَاضاً عَنْکَ فَقُلْ هَذَا لِذَنْبٍ أَحْدَثْتُهُ فَإِنَّکَ إِنْ فَعَلْتَ ذَلِکَ سَهَّلَ اللَّهُ عَلَیْکَ عَیْشَکَ وَ کَثُرَ أَصْدِقَاؤُکَ وَ قَلَّ أَعْدَاؤُکَ وَ فَرِحْتَ بِمَا یَکُونُ مِنْ بِرِّهِمْ وَ لَمْ تَأْسَفْ عَلَى مَا یَکُونُ مِنْ جَفَائِهِمْ وَ اعْلَمْ أَنَّ أَکْرَمَ النَّاسِ عَلَى النَّاسِ مَنْ کَانَ خَیْرُهُ فَائِضاً عَلَیْهِمْ وَ کَانَ عَنْهُمْ مُسْتَغْنِیاً مُتَعَفِّفاً وَ أَکْرَمُ النَّاسِ بَعْدَهُ عَلَیْهِمْ مَنْ کَانَ عَنْهُمْ مُتَعَفِّفاً وَ إِنْ کَانَ إِلَیْهِمْ مُحْتَاجاً فَإِنَّمَا أَهْلُ الدُّنْیَا یَعْشَقُونَ الْأَمْوَالَ فَمَنْ لَمْ یُزَاحِمْهُمْ فِیمَا یَعْشَقُونَهُ کَرُمَ عَلَیْهِمْ وَ مَنْ لَمْ یُزَاحِمْهُمْ فِیهَا وَ مَکَّنَهُمْ مِنْهَا أَوْ مِنْ بَعْضِهَا کَانَ أَعَزَّ وَ أَکْرَم‏