«بحث روایی دربارة فضیلت ذکر»
«بحث روایی دربارة فضیلت ذکر»
«برگرفته از تفسیر المیزان»
«فاذکرونى اءذکرکم و اشکروا لى و لا تکفرون»
پس مرا بیاد آرید تا بیادتان آورم و شکرم بگذارید و کفران نعمتم مکنید (سوره مبارکه بقره آیه 152)
در فضیلت ذکر از طرق عامه و خاصه ، روایات بسیارى وارد شده و بطرقى مختلف نقل شده ، که فرمودند: «ذکر خدا در هر حال خوب است».
روزى رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم بر یاران خود در آمد و فرمود:
در باغهاى بهشت بگردش بپردازید،
پرسیدند: یا رسول اللّه باغهاى بهشت چیست؟
فرمود: مجالس ذکر، هم صبح و هم شام باین مجالس بروید و بذکر بپردازید و هر کس دوست داشته باشد بفهمد چه منزلتى نزد خدا دارد، باید نظر کند ببیند خدا چه منزلتى نزد او دارد، چون خداى تعالى بنده خود را به آن مقدار احترام مى کند که بنده اش او را احترام کند. و بدانید که بهترین اعمال شما و پاکیزه ترین آن نزد مالک و صاحبتان و نیز مؤ ثرترین اعمالتان ، در رفع درجاتتان ، و بالاخره بهترین چیزى که آفتاب بر آن مى تابد، ذکر خداى تعالى است ، چه خود او از خودش خبر داده و فرموده : (من همنشین کسى هستم که ذکرم کند و بیادم باشد، و نیز فرموده : «فاذکرونى اذکرکم»، مرا یاد آورید تا شما را با نعمتم یاد آورم ، مرا بیاد آورید با اطاعت و عبادت تا شما را یاد آورم ، با نعمت ها و احسان و راحت و رضوان .
امام صادق (علیه السلام) فرمود: خدایتعالى مى فرماید:
کسی که مشغول بذکر من باشد و ذکرم او را از درخواست حاجتش باز بدارد، من باو بهتر از آنچه بخواهد می دهم.
و در معانى الاخبار از حسین بزاز روایت کرده که گفت : امام صادق (علیه السلام) به من فرمود:
آیا می خواهى تو را از مهمترین وظیفه اى که خدا بر خلق خود واجب کرده خبر دهم؟
عرضه داشتم: بله
فرمود: اول انصاف دادن به مردم ، باینکه با مردم آنطور رفتار کنى که دوست می دارى با تو رفتار کنند و دوم مواسات با برادران دینى و یاد خدا در هر موقف ، البته منظورم از ذکر خدا، «سبحان اللّه و الحمدلله و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر» نیست ، هر چند که این نیز از مصادیق آنست ، ولى منظورم این است که در هر جا که پاى اطاعت خدا به میان مى آید، بیاد خدا باشى و اطاعتش کنى ، و هر جا معصیت خدا پیش آید، بیاد او باشى و آنرا ترک کنى .
و در کتاب عدة الداعى از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم روایت آورده که فرمود:
خداى سبحان فرموده :
اگر بفهمم که اشتغال به من بیشتر اوقات بنده ام را گرفته ، شهوتش را هم بسوى دعا و مناجاتم برمى گردانم و چون بنده ام چنین شود، آنگاه که بخواهد سهو کند خودم میان او و اینکه سهو کند حائل مى شوم ، چنین افرادى اولیاء حقیقى من هستند، آنها براستى قهرمانانند، آنها کسانى هستند که اگر بخواهم اهل زمین را به عقوبتى هلاک کنم ، بخاطر همین قهرمانان صرفنظر مى کنم .
و در محاسن از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده که فرمود: خدایتعالى فرمود:
اى فرزند آدم ! مرا در دلت یاد کن ، تا تو را یاد کنم ، اى فرزند آدم ! مرا در خلوت یاد کن ، تا در خلوت یادت کنم ، و در میان جمع یادم کن ، تا در میان جمعیت یادت کنم.
و نیز فرمود:
هیچ بنده اى خدا را در میانه جمعى از مردم یاد نمى کند، مگر آنکه خدا او را در میان جمعى از ملائکه یاد مى کند.
رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
کسى را که چهار چیز داده باشند چهار چیز دیگر هم داده اند و تفسیر این در کتاب خداست ،
1. کسیکه توفیق یاد خدایش داده اند، خدا هم بیاد او خواهد بود چون خدایتعالى مى فرماید: «فاذکرونى اذکرکم»، (بیادم باشید تا بیادتان باشم ).
2. و کسیکه توفیق دعایش داده اند، اجابت دعا هم داده اند، چون خدایتعالى مى فرماید: «ادعونى استجب لکم»، (بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را).
3. و کسیکه مقام شکرش داده اند، زیادى نعمت هم داده اند چون خدایتعالى مى فرماید: «لئن شکرتم لازیدنکم»، (اگر شکرم بگزارید، حتما نعمت شما را زیاد کنم ).
4. و کسیکه توفیق استغفارش داده اند، آمرزشش هم داده اند، چون خداى سبحان فرموده : «استغفروا ربکم ، انه کان غفارا»، (از پروردگارتان آمرزش بخواهید که او آمرزگار است ).
رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
کسی که خدا را اطاعت کند، خدا را ذکر کرده ، هر چند که نماز و روزه و تلاوت قرآنش کم باشد، و کسی که خدا را عصیان کند، خدا را از یاد برده ، هر چند نمازش و روزه و تلاوتش بسیار باشد.
علامه طباطبایی:
در این حدیث به این معنا اشاره شده که معصیت از هیچ بنده اى سر نمى زند مگر با غفلت و فراموشى ، چون انسان اگر بداند حقیقت معصیت چیست و چه آثارى دارد هرگز اقدام بر معصیت نمى کند، حتى کسی که معصیت مى کند، و چون بیاد خدایش مى اندازند، باز هم باک ندارد و اعتنائى بمقام پروردگارش نمى کند، او طاغى و جاهل به مقام پروردگارش و علو کبریائیش است ، او نمی داند که خدا چگونه به وى احاطه دارد، و به همین معنا روایتى دیگر اشاره مى کند، از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم که فرمود: خدایتعالى فرموده :
مرا با اطاعتم یاد کنید تا با مغفرتم یادتان کنم و کسی که بیاد من باشد، در حالی که مطیع هم باشد بر من واجب می شود که با مغفرتم یادش کنم و کسی که مرا یاد کند در حالی که نافرمان باشد، بر من واجب می شود یادش کنم ، در حالی که بر او خشمناک باشم.
س _ پور اسد