«تفاوت رسول و نبی و مُحدَث»
«تفاوت رسول و نبی و مُحدَث»
برید از امام باقر و امام صادق (علیه السلام) روایت کرده که در ضمن حدیثى در پاسخ برید که پرسید: «رسول»، «نبى» و «محدث» چه معنا دارد؟
فرمود: «رسول» آن کسى است که فرشته (در بیداری) برایش ظاهر شده، با او سخن مى گوید، ولى «نبى» در خواب مى بیند، و چه بسا نبوت و رسالت در یک فرد جمع مى شود. و اما «محدث» آن کسى است که صوت را مى شنود ولى صورت فرشته را نمى بیند.
مى گوید: عرضه داشتم: خدا اصلاحت کند، از کجا مى فهمد آنچه در خواب دیده، حق و آن شخص فرشته است؟
فرمود: خداى تعالى او را موفق به تشخیص آن مى کند تا او را بشناسد و این را هم بدان که خداى تعالى کتب آسمانى را با کتاب آسمانى شما (قرآن) ختم کرده و نبوت را با فرستادن پیامبرتان ختم فرموده (تا آخر حدیث).
و نیز در آن کتاب از محمد بن مسلم روایت کرده که گفت:
نزد امام صادق سخن از «مُحدَث» را پیش کشیدم، مى گوید:
فرمود: محدث صوت فرشته را مى شنود ولى صورت او را نمى بیند.
عرضه داشتم: خدا اصلاحت کند از کجا مى فهمد که کلامى که شنیده، کلام فرشته است؟
فرمود: خداى تعالى سکینت و آرامشى به او مى دهد که با آن، فرشته را از غیر فرشته تشخیص مى دهد.
علامه طباطبایی:
و اما خواب دیدن اولیاى خدا به طورى که روایات تفسیرش کرده، به معنائى است غیر خواب دیدن معمولى ما افراد معمولى، چون ما نیز در عالم خواب شبانه و یا روزانه خود چیزهائى مى بینیم ولى هیچگونه حجیت ندارد، بلکه خواب اولیاى خدا چیزى شبیه بیهوشى است که حواس ولى خدا سکونتى پیدا مى کند و در آن هنگام آنچه را که مى بینند نظیر چیزهائى است که ما در بیدارى مشاهده مى کنیم و بعد از مشاهده آنچه مشاهده کردند خداى عزوجل یقین بر دل آنان افاضه نموده، درکشان را تسدید و استوار مى کند، در نتیجه یقین مى کنند که واسطه و صدا از ناحیه خداى سبحان است و شیطان در دلشان تصرف نکرده.
اما اینکه در روایات آمده بود که محدث صوت را مى شنود ولى فرشته را نمى بیند، بدین معنا نیست که جمع بین دو معنا یعنى هم دیدن و هم صوت را شنیدن محال است و خلاصه اینکه ملاک در محدث بودن یک انسان این است که صداى هاتف غیبى را بشنود و لازم نیست که حتما صاحب صدا را هم ببیند و اگر اتفاق افتاد که در حین شنیدن صوت، فرشته را هم دید از این باب نیست که چون محدث بوده فرشته را دیده، نه، لازمه محدث بودن دیدن فرشته نیست، این را بدان جهت گفتیم که آیات قرآنى صریح است در اینکه مریم روح را به صورت بشرى تمام عیار مشاهده کرد و در حین گفتگو او را مى دید، مثلا فرموده:
«فارسلنا الیها روحنا، فتمثل لها بشرا سویا،قالت اعوذ بالرحمن منک ان کنت تقیا، قال انى رسول ربک لاهب لک غلاما زکیا»،
(بطورى که ملاحظه مى کنید آیه شریفه صریح در این است که مریم شخصى را به شکل بشر دیده و با او سخن گفته است) و یا درباره همسر ابراهیم (علیه السلام) در داستان بشارت به فرزند دار شدنش فرموده:
«و لقد جاءت رسلنا ابراهیم بالبشرى، قالوا: سلاما قال سلام... و امراته قائمة فضحکت، فبشرناها باسحق و من وراء اسحق یعقوب، قالت یا ویلتى ءالد و انا عجوز، و هذا بعلى شیخا، ان هذا لشى ء عجیب، قاتوا اتعجبین من امر اللّه رحمت اللّه و برکاته علیکم اهل البیت، انه حمید مجید.«
البته در اینجا وجه دیگرى نیز هست و آن این است که مراد امام در روایت از کلمه (معاینه - مشاهده) که آن را در مورد محدث نفى کرده، مشاهده حقیقت فرشته باشد نه ممثل شده او، و بخواهد بفرماید شخص محدث حقیقت فرشته را نمى بیند، (و اما ممثل شده او را مى بیند، و آیات شریفه قرآن هم بیش از دیدن مثال فرشته را درباره مریم و همسر ابراهیم اثبات نمى کند
علی (علیه السلام) محدث بود
و نیز در آن کتاب است که ابى بصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده که فرمود:
على (علیه السلام) محدث بود، سلمان هم محدث بود،
مى گوید: عرضه داشتم: نشانه محدث چیست؟
فرمود: این است که فرشته بر او نازل مى شود و مطلب را به دل او مى اندازد که مثلا چنین و چنان شده و یا چنین و چنان باید کرد.
و نیز در کافى از حمران بن اعین روایت کرده که گفت:
امام ابى جعفر باقر (علیه السلام ) به من خبر داد: که على (علیه السلام) محدث بود، این گذشت تا آنکه اصحاب و (پیروان مکتب تشیع) مرا دیدند و سفارش کردند که هیچ چیزى از امام نپرس، تا این سؤ ال ما را با جنابش در میان بگذارى و جوابش را بگیرى و آن سؤ ال این است که چه کسى با على (علیه السلام) حدیث و گفتگو مى کرد، چیزى نگذشت که اتفاق افتاد آن جناب را ملاقات کردم، عرضه داشتم: به خاطر دارید که به من فرمودید على محدث بود؟ فرمود: آرى، عرضه داشتم : چه کسى با او حدیث مى کرد؟ فرمود: فرشته، پرسیدم: یعنى مى فرمائى معتقد باشم به اینکه على نبى و یا رسول است؟
فرمود: نه، بلکه درباره على (علیه السلام) همان را بگو و معتقد باش که درباره آن رفیق در بارى سلیمان (علیه السلام) مى گوئى (که به یک چشم بر هم زدن تخت بلقیس را از شهر سبا تا به حضور سلیمان آورد) و همان را معتقد باش که درباره رفیق و همسفر موسى (علیه السلام) معتقدى (که اعمالى انجام داد که موسى از تاءویل آنها عاجز ماند) و همان را بگو که درباره ذى القرنین مى گوئى (که کارهائى مى کرد که از بشر عادى ساخته نیست) مگر نشنیده اى که شخصى از على (علیه السلام) پرسید: آیا ذو القرنین پیغمبر بود؟ در پاسخ فرمود: نه، ولى بنده اى بود که خدا را دوست مى داشت و خداى تعالى هم او را دوست مى داشت؟ براى خدا خیرخواهى مى کرد، خدا هم خیر او را مى خواست، على (علیه السلام ) هم چنین بنده اى بود.
س _ پور اسد