کیفیت بیرون شدن آدم و حوا از بهشت

 

روایتى از امام صادق (ع) در تبیین کیفیت بیرون شدن آدم و حوا از بهشت

و در تفسیر عیاشى ، از عبد اللّه بن سنان ، روایت کرده که گفت :

شخصى از امام صادق علیه السلام سئوالى کرد: و من آنجا حاضر بودم ، و آن این بود: که آدم و همسرش چقدر در بهشت ماندند، که بخاطر خطائى که کردند بیرون شدند؟

فرمود: خداى تبارک و تعالى ، بعد از ظهر روز جمعه بود که از روح خود در آدم بدمید، و آنگاه از پائین دنده هایش همسرش را خلق کرد، و بعد فرشتگان را بسجده بر او امر فرمود، و بعد در همان روز او را داخل بهشت کرد، و بخدا سوگند که بیش از شش ساعت از همان روز در بهشت نماند، که دچار نافرمانى خدا شده ، و خدا او و همسرش را از آنجا بیرون کرد، در حالیکه آفتاب تازه غروب کرده بود، آنشب را تا صبح پشت در بهشت بسر بردند، تا صبح شد، ناگهان متوجه عریانى خود شدند، پروردگارشان نداشان داد: آیا شما را از آن درخت که می دانید نهى نکردم؟ آدم خجالت کشیده ، سر بزیر افکند، و گفت : پروردگارا ما بنفس خود ستم کردیم ، و اینک بگناهان خود اعتراف مى کنیم ، پس ما را بیامرز، خدایتعالى در پاسخشان فرمود: باید که از آسمانهاى من بزمین هبوط کنید، چون هیچ نافرمان و سرکش در آسمانهاى من همجوار من نمی شود.

علامه طباطبایی: ممکن است از آنچه این روایت مشتمل بر آن است ، کیفیت بیرون شدن آن دو را از بهشت استفاده کرد، و فهمید که آن دو نخست از بهشت بیرون شده ، در بیرون در بهشت قرار گرفتند، و سپس از بیرون در بهشت بزمین هبوط کرده اند، چون در قرآن کریم و آیات این قصه ، که همان آیه فوق باشد، دو بار امر به هبوط شده با اینکه این امر امر شرعى نبوده ، بلکه امر تکوینى بوده ، که به هیچ وجه قابل تخلف نیست .

و همچنین از اینکه سیاق را تغییر داده ، در آیه :

«34 وَ قُلْنا یا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّةَ وَ کُلا مِنْها رَغَداً حَیْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمینَ»

به سیاق (متکلم مع الغیر گفتیم)، و در آیه :

«وناداهما ربهما ألم أنهکما عن تلکما الشجرة» ، به سیاق غایب (پروردگارشان ندایشان کرد)، آورد، و نیز در اولى تعبیر به «بگفتار»، و در دومى به «ندا» که صدا زدن از دور است ، تعبیر کرد، و باز در اولى با کلمه «هذا»، که مخصوص باشاره به نزدیک است ، و در دومى با کلمه «تلک»، که مخصوص اشاره بدور است ، بیاورد، از این تعبیرات می توان فهمید: که امر به هبوط، یک بار در داخل بهشت صورت گرفته ، و با آن ، آدم از بهشت بیرون شده ، و یک بار هم در بیرون بهشت صورت گرفته ، و از آنجا به زمین هبوط کرده است .

نقطه ضعفى که در این روایت است ، این است که در این روایت خلقت حوا را مطابق تورات از دنده آدم دانسته ، و این معنا را در روایات وارده از ائمه اهل بیت علیهم السلام که در بحث از خلقت آدم آمده، تکذیب مى کند، هر چند که ممکن است این نقطه ضعف را جبران نموده ، و گفت : مراد از دنده پائین آدم ، زیادى گل آدم است ، آن گلى که با آن اضلاع و دنده هاى آدم را آفرید (دقت بفرمائید)، و اما ساعتهائى که براى مکث آدم در بهشت تعیین نموده ، در یکجا شش ساعت ، و در روایتی دیگر هفت ساعتش ‍ خوانده ، علاج این اختلاف آسان است ، براى اینکه می گوئیم : منظور از ساعت شصت دقیقه نیست ، بلکه منظور بیان زمان تقریبى جریان است .

«تفسیر علامه طباطبایی/ ذیل آیات 30 الی 33 سوره مبارکه بقره»